ترکیبات خرما

به طوری که گفته شده وجود خرما در یک رژیم غذایی سالم و متعادل اجتناب ناپذیر است. میوه خرما حاوی انواع قندها (گلوکز، فروکتوز، ساکارز)، آب، آنتی اکسیدان، مواد معدنی(آهن، روی، منگنز، منیزیم، مس، پتاسیم، فسفر، کلسیم و …)، ویتامین ها(A، B₁ (تیامین)، B₂ (ریبوفلاوین)، B₃ (نیاسین)، B₆، C، E و …)، سلولز، پکتین، فیبر و غیره می­باشد.

Energy	(250 Kcal)
Carbohydrates	75.03 g
Sugars	63.35 g
Dietary fiber	8.000 g
Fat	0.390 g
Protein	2.450 g
Water	20.53 g
Vitamin A	0.05 mg
Thiamine (vit. B1)	0.05 mg
Riboflavin (vit. B2)	0.10 mg
Niacin (vit. B3)	0.22 mg
Pantothenic acid (B5)	0.59 mg
Vitamin B6	0.17 mg
Folate (vit. B9)	19.0 μg
Vitamin C	0.10 mg
Vitamin E	0.05 mg
Vitamin K	2.70 μg
Beta-carotene	6.00 μg
Lutein and zeaxanthin	75.0 μg
Calcium	39.0 mg
Iron	1.02 mg
Magnesium	43.0 mg
Manganese	0.26 mg
Phosphorus	62.0 mg
Potassium	656 mg
Sodium	2.00 mg
Zinc	0.29 mg

*********

البته باید توجه داشت که این مقادیر در گونه‌های مختلف با هم تفاوت دارند؛ اما‌ آنچه مسلم است، اینکه خرما از ارزش غذایی ویژه­ای برخوردار است.

خرما را باید در هرم مواد غذایی میوه به حساب آورد. با توجه به اندازه کوچک هر عدد خرما، هر واحد آن شامل دو تا سه عدد خرماست که می­توان بر اساس نیاز روزانه هر فرد دو تا سه واحد میل نمود و این تعداد را به جای یکی از واحدهای میوه استفاده کرد. باید توجه داشت که افراد دیابتی و کسانی که سابقه دیابت در خانواده آنها وجود دارد، می­بایست تعادل را در مصرف خرما حفظ کنند.

خواص درمانی

خرما دارای خواص بسیار زیادی از جمله بازگشت انرژی و جوانی از دست رفته است که در قرآن و دیگر کتاب های مقدس نیز به خواص این میوه شفابخش اشاره ویژه شده است. یک ضرب المثل عربی می گوید که خواص درخت خرما به اندازه روزهای سال است. خواص درمانی بسیاری از خرما کشف و بیان شده که به بعضی از آن­ها اشاره می­کنیم.

خرما در درمان یبوست، اختلالات روده‌ای، مشکلات قلبی، ضعف جنسی و اسهال مفید است و جزء مواد غذایی ملین به شمار می‌آید. از گل‌های درخت خرما نیز با طعمی تلخ به عنوان داروی ملین استفاده می‌شود. به همین دلیل برای افرادی که از یبوست رنج می‌برند مفید اعلام شده است. برای این که هر چه بهتر و بیشتر از این خاصیت خرما استفاده کنید، بهتر است خرما را یک شب کامل در آب خیس دهید. صبح روز بعد خرماهای خیس خورده را مانند شربت مصرف کنید. مواد موجود در خرما، برای درمان هرگونه اختلال روده‌ای مفید است و مصرف مداوم آن، رشد باکتری‌های مفید در روده را افزایش می‌دهد.

 انرژی

مقدار انرژی ناشی از خوردن خرما از قند ساده بسیار کمتر است و بسیار کمتر از قند، افراد را دچار چاقی و اضافه وزن می‌کند. به عنوان مثال در ۱۰۰ گرم قند و شکر معمولی ۹/۹۹ درصد خالص آن انرژی‌زا می‌شود؛ در حالی که در ۱۰۰ گرم خرما حدود ۳۰ درصد قند موجود است و بقیه آن، حاوی مواد دیگری است که از جمله این مواد مختلف، پروتئین است. ۱۰۰ گرم خرما بسته به گونه حاوی حدود ۵/۱ درصد پروتئین گیاهی مرغوب می‌باشد. در خرما، مقداری نیز فیبر غذایی موجود است؛ فیبر موجود در خرما برای سلامت دستگاه گوارش و تغذیه بسیار مناسب است. علاوه بر آن خرما حاوی کاروتنوئیدها (مواد رنگی) است که پیش­ساز ویتامین A و آنتی­اکسیدان محسوب می‌شود و جلوی ضایعات و سرطانی شدن سلول‌ها را می‌گیرد.

قلب

ثابت شده است خرمایی که شب در آب خیس شده و صبح مصرف شود، برای قلب‌های ضعیف مفید است. اگر این کار را دو بار در هفته انجام دهید به تقویت قلب خود کمک کرده‌اید.

افزایش وزن

خرما بخشی از رژیم غذایی سالم است چرا که قند، چربی، پروتئین و انواع ویتامین‌های ضروری در آن موجودند. بنابراین این ماده‌ی غذایی در مقابله با کمبود وزن، کمک مؤثری خواهد بود.

خون سازی

خرما مقدار قابل توجهی فولات و یا همان اسیدفولیک به بدن می‌رساند که جهت خون ‌رسانی برای بدن لازم است و زنان هنگام بارداری مجبور می‌شوند علاوه بر دریافت فولات از طریق غذا، قرص آن را نیز مصرف کنند. فولات به عنوان ماده خون‌ساز در خرما موجود است؛ هرچند که مقدار آهن خرما آنچنان زیاد نیست، اما برای خون‌سازی، بدن احتیاج به ۳ ماده‌ی مغذی فولات، آهن و ویتامین 12B دارد که در غذاهای حیوانی یافت می‌شوند. پس برای این منظور بایستی از غذاهای متنوع استفاده کرد.

ویتامین C یکی دیگر از مواد مغذی خرماست که این ویتامین برای جلوگیری از بیماری‌های خطرناک خونریزی‌دهنده یا همان اسکوربوت لازم است و باید بدن هر فرد در طول روز، ۶۰ میلی‌گرم ویتامین C دریافت کند که تقریباً در هر ۱۰۰ گرم خرما حدود‌ 14 میلی‌گرم ویتامین C موجود است.

طبع خرما گرم و خشک است

برای رفع خشونت و نرم کردن گلو و سینه، می­توان ۵۰ گرم خرما را در آب جوشانده، صاف کرد و روزی دو تا سه استکان خورد که البته برای افراد سرد مزاج بسیار خوب است. برای تقویت کلیه نیز می­توان از شربت فوق استفاده نمود. کسانی که درد کمر یا درد مفاصل دارند، می توانند از شربت خرما استفاده کنند. اگر خرما با شنبلیله خورده شود برای سنگ مثانه مفید است. برای تقویت نیروی جسمانی خرما را در شیر تازه خیس کرده کمی دارچین بزنید و صبح به عنوان صبحانه بخورید و سپس کمی شیر با آن میل کنید که البته برای گرم مزاجان زیاد خوب نیست. کسانی که می­خواهند سنگ مثانه­شان خرد شود از دم کرده آن استفاده کنند.کسانی که یبوست دارند، سعی کنند هنگام استفاده از دم کرده خرما از غذاهای ساده و ملین استفاده کنند.

همچنین خرما حاوی ویتامین B است که برای تعادل اعصاب مفید بوده و نیز سبب رشد است. فسفری که در خرما وجود دارد سبب سر زنده نگهداشتن سلول های عصبی می شود.

اعصاب و عضلات

پتاسیم که در خرماهای رسیده به میزان قابل توجهی موجود است، برای جلوگیری از پرفشاری خون و برای کار صحیح عضلات و اعصاب ضروری می باشد و به هم خوردن آن در بدن، بسیار خطرناک است. علاوه بر آن، خرما حاوی میزان قابل‌ توجهی منیزیم است که برای اعصاب و عضلات ضروری است.

اسهال

پتاسیم برای کنترل اسهال نیز مفید است. به علاوه این محصول به راحتی قابل هضم بوده و از این رو در برطرف شدن مشکلات ناشی از اسهال کمک می‌کند.

نکته

اگر چه خرما حاوی مواد غذایی مهم و ارزشمندی است و در کشور ما انواع خرماهای مرغوب برداشت و به بازار عرضه می‌شود اما در انتخاب آن باید دقت زیادی کرد، زیرا سطحی چسبناک داشته و ناخالصی‌های مختلف را جذب می‌کند. بنابراین خرما را قبل از مصرف باید شست. اما شستن خرما تنها به میزانی که قرار است میل شود، قبل از مصرف توصیه می­گردد. همچنین خرما را از جایی تهیه کنید که اطمینان دارید و نیز هنگام خرید خرماهای بسته بندی شده از سلامت بسته بندی آن مطمئن شوید.

اصطلاحات نخل و خرما

در مناطق خرماخیز ایران اصطلاحات و واژه‌های فارسی زیادی در ارتباط با نخل­کاری رواج دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود:

مُخ، مُغ یا مُه به معنی نخل است. نام تنگه و منطقه هرمز هم از هور+مُغ تشکیل شده است.

فَسیل: ساقه اصلی درخت خرما.

تیم: هر چه از فسیل بروید اعم از تنه و پاجوش.

تیم فسیل: آنچه در کنار تنه اصلی می‌روید.

مُه‌کُشَک یا مخ کش: درختچه ای که از تنه فسیل برآید.

اَبار: گردی که از نخل نر ترشح می‌شود.

گله‌بشکن یا تَرَکی: از آفت‌های نخل.

تازوغ: سوسکی از آفت‌های نخل.

مُشتاب: اتاقک یا سیلویی برای دانه‌دانه کردن و شیره‌گیری از خرما.

پنگ: خوشه.

دول: غلافی که خوشه ابتدا در آن قرار دارد.

تاره: خوشه نخل، زمانی که در غلاف خود قرار دارد و هنوز چوبی نشده است.

پریچه یا پیرچه: الیاف اطراف برگ خرما که چسبیده به تنه درخت است. پریچه در بعضی مناطق به عنوان اسکاچ نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در استان بوشهر همان «لیف» نامیده می شود.

پیش: برگ درخت خرما.

پاگنه: انتهای پیش که متصل به درخت خرما است. در استان بوشهر این بخش «تاپول» نامیده می شود.